راهنمای گام‌به‌گام تبدیل باتری سرب‌اسید چراغ اضطراری به لیتیومی در خانه

چراغ اضطراری یکی از ابزارهای ضروری در خانه‌ها، مغازه‌ها و مخصوصاً انبارهاست. اگر شما هم چراغی دارید که سال‌ها با باتری سرب‌اسید کار کرده و حالا یا باتری‌هاش ضعیف شدن یا دیگه شارژ نگه نمی‌دارن، وقتشه یه جان تازه بهش بدین. خبر خوب اینه که می‌تونید با یک ارتقای ساده، باتری‌های قدیمی سرب‌اسید رو با باتری‌های لیتیومی ۳.۷ ولت سبک، بادوام و سریع‌شارژ جایگزین کنید.

اگر نمی خواید باتری ها رو تعویض کنید می تونید باتری های لید اسید مخصوص چراغ اضطراری را از جی لایت تهیه کنید.

این مقاله دقیقاً برای شماست اگر:

• یک چراغ اضطراری قدیمی در انبار یا خانه دارید؛

• باتری‌هاش از نوع سرب‌اسید 4.2 ولت هستن (2 یا 3 عدد)؛

• می‌خواید اون‌ها رو بردارید و به جاش از باتری لیتیوم 3.7 ولت (مثلاً 18650) استفاده کنید؛

• و نمی‌دونید چطور اون باتری‌ها رو شارژ کنید یا مدارش رو درست ببندید.

تا پایان این راهنما همراه من باشین تا با کمترین هزینه و ساده‌ترین ابزار، یک چراغ اضطراری قدرتمند و سبک بسازین.

1- شناخت وضعیت فعلی: باتری‌های شما چه نوعی هستند؟

بیشتر چراغ‌های اضطراری از دو یا سه عدد باتری سرب‌اسید استفاده می‌کنن که هرکدوم 4.2 ولت (در حالت شارژ کامل) هستن. این باتری‌ها به صورت سری به هم وصل شدن، یعنی ولتاژها با هم جمع می‌شن:

• 2 عدد → 4.2 × ۲ = ۸.۴ ولت

• 3 عدد → 4.2 × ۳ = ۱۲.۶ ولت

بنابراین مدار داخلی چراغ با این ولتاژ کار می‌کنه و ما باید موقع جایگزینی باتری‌های لیتیومی هم به همین مقدار نهایی ولتاژ برسیم.

2- انتخاب باتری‌های لیتیومی مناسب

باتری‌های لیتیومی (مثلاً 18650) معمولاً 3.7 ولت اسمی و 4.2 ولت در حالت شارژ کامل هستن. پس برای جایگزینی:

• به‌جای ۲ باتری سرب‌اسید: از ۲ عدد باتری لیتیومی سری (3.7×2 = 7.4 ولت اسمی)

• به‌جای ۳ باتری سرب‌اسید: از ۳ عدد باتری لیتیومی سری (3.7×3 = 11.1 ولت اسمی)

با این کار، ولتاژ خروجی دقیقاً مثل قبل حفظ می‌شه و مدار چراغ آسیب نمی‌بینه.

3- استفاده از مدار محافظ BMS (خیلی مهم!)

بر خلاف باتری‌های سرب‌اسید، باتری‌های لیتیومی بسیار حساس‌تر هستن. اگر بیش‌از‌حد شارژ یا تخلیه بشن، ممکنه آسیب ببینن یا حتی خطرناک بشن. برای همین حتماً باید از مدار محافظ BMS استفاده کنید.

اگر از ۲ سلول استفاده می‌کنید → BMS مدل 2S

اگر از ۳ سلول استفاده می‌کنید → BMS مدل 3S

این مدار به‌طور خودکار:

• ولتاژ هر سلول رو کنترل می‌کنه؛

• مانع شارژ بیش‌ازحد یا تخلیه بیش‌ازحد می‌شه؛

• و در صورت اتصال کوتاه، مسیر جریان رو قطع می‌کنه.

4- نحوه سری بستن باتری‌های لیتیومی

باتری‌ها رو این‌طوری به‌صورت سری وصل کنید:

• مثبت باتری اول → به منفی باتری دوم

• مثبت باتری دوم → به منفی باتری سوم (در صورت وجود)

• دو سر آزاد (اولی و آخری) → می‌شن خروجی مثبت و منفی پک

سپس این دو سر رو به ورودی مدار BMS وصل کنید. خروجی نهایی BMS هم به مدار اصلی چراغ وصل می‌شه.

نکته: اگر تجربه لحیم‌کاری ندارید، از سوکت یا پایه باتری کمک بگیرید.

5. روش صحیح شارژ کردن باتری لیتیومی بعد از تبدیل

بعد از تبدیل، شارژ کردن باتری‌ها دیگه مثل قبل نیست ! چون شارژر داخلی چراغ (که مخصوص سرب‌اسید بود) برای باتری‌های لیتیومی خطرناکه و نباید ازش استفاده بشه.

راه‌حل چیست؟

✅ بهترین گزینه: استفاده از شارژر مخصوص پک‌های لیتیومی سری.

• اگر ۲ باتری سری دارید → از شارژر 2S لیتیومی با خروجی ۸.۴ ولت استفاده کنید.

• اگر ۳ باتری سری دارید → از شارژر 3S لیتیومی با خروجی ۱۲.۶ ولت استفاده کنید.

یا اینکه می‌تونید از ماژول‌های شارژ DC با قابلیت تنظیم ولتاژ و جریان استفاده کنید (البته با احتیاط).

6. تست و مونتاژ نهایی

بعد از اینکه باتری‌های جدید و BMS رو وصل کردید:

• با مولتی‌متر ولتاژ کلی پک رو اندازه بگیرید.

• چراغ رو روشن کنید و ببینید نوردهی و عملکردش طبیعی هست یا نه.

• اگر همه‌چیز درست بود، باتری‌ها رو داخل محفظه بچسبونید یا مهار کنید و درپوش رو ببندید.

7- نکات ایمنی مهم

• حتماً از باتری‌ها و BMS با کیفیت استفاده کنید.

• باتری‌ها رو در جای گرم، خیس یا کنار فلزات قرار ندید.

• هنگام شارژ، چراغ رو زیر نظر داشته باشید.

• هرگز از باتری بادکرده، خراش‌خورده یا آسیب‌دیده استفاده نکنید.

• اگر ولتاژ هر سلول لیتیومی به زیر ۲.۵ ولت برسه، دیگه قابل بازیابی نیست.

نتیجه‌گیری

تبدیل باتری چراغ اضطراری از سرب‌اسید به لیتیومی، یک راه عالی برای کاهش وزن، افزایش دوام و بهبود عملکرد چراغه. اما این کار باید با دقت و رعایت اصول ایمنی انجام بشه. با رعایت نکاتی که در این مقاله گفتیم و استفاده از مدار محافظ مناسب، می‌تونید یک چراغ سبک، پرنور و قابل‌اعتماد داشته باشید که سال‌ها بدون دردسر براتون کار کنه.

سؤالات متداول شما درباره تبدیل باتری چراغ اضطراری به لیتیومی

1. مدار محافظ BMS چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

BMS یا Battery Management System مداری الکترونیکی است که روی پک باتری لیتیومی نصب می‌شود. این مدار وظیفه دارد:

• از شارژ بیش از حد هر سلول جلوگیری کند؛

• نگذارد باتری‌ها تا حد خطرناکی تخلیه شوند؛

• تعادل (balancing) بین سلول‌ها را در حین شارژ حفظ کند؛

• و در صورت بروز اتصال کوتاه یا افزایش دما، جریان را قطع کند.

به‌طور خلاصه، بدون BMS استفاده از باتری‌های لیتیومی سری بسیار خطرناک است.

2. آیا می‌توان از شارژر قبلی چراغ اضطراری برای باتری‌های لیتیومی استفاده کرد؟

خیر. شارژرهای داخلی چراغ‌های اضطراری معمولاً برای باتری‌های سرب‌اسید طراحی شده‌اند و ولتاژ و جریان خروجی آن‌ها برای باتری‌های لیتیومی مناسب نیست. استفاده از آن‌ها ممکن است باعث تورم، آسیب یا حتی انفجار باتری لیتیومی شود.
برای باتری‌های لیتیومی سری حتماً باید از شارژر مخصوص همان تعداد سلول (مثلاً شارژر 2S یا 3S) استفاده شود.

4. چطور بفهمم چراغ اضطراری من چند تا باتری داره؟

کافیست درپوش باتری را باز کنید و:

• تعداد باتری‌ها را بشمارید؛

• یا ولتاژ نوشته‌شده روی باتری‌ها را بخوانید؛

• اگر باتری‌ها در دسترس نیستند، می‌توانید با یک مولتی‌متر ولتاژ کلی پک باتری را اندازه‌گیری کنید.

اگر مثلاً ولتاژ حدود ۱۲.۶ ولت بود، یعنی ۳ عدد باتری ۴.۲ ولت به صورت سری دارید.

5. آیا می‌توان باتری‌های لیتیومی را به‌صورت موازی بست تا مدت‌زمان شارژدهی بیشتر شود؟

در چراغ اضطراری معمولاً هدف تأمین ولتاژ خاصی است، نه فقط ظرفیت. اگر شما باتری‌ها را به‌صورت موازی ببندید، ولتاژ ثابت می‌ماند (۳.۷ ولت) ولی برای مدار کافی نیست و چراغ روشن نمی‌شود یا کم‌نور می‌زند. بنابراین در این پروژه، باتری‌ها باید سری بسته شوند.